Boosaaso (Af-Carabi: بوصاصو; Af-Ingiriis: Bosaso; sidoo kale loo yaqaano Bandarqasin) waa magalo ka mid ah magaalooyinka ugu waayayn Soomaaliya, waana magaalada ugu weyn Magaalooyinka maamul gobolleedka Puntland isla markana waa magalada 3aad ee ugu weyn magalooyinka Soomaaliya marka laga reebo Muqdisho iyo Hargeysa. Waa magaalo aad u soo koreysa, waana Magaalada 3aad ee ugu koriinshaha badan marka laga reebo muqdisho. Magaladaan waa magaalo ganacsiyeed, waxaa degan dad lagu qiyaasaayo 900,000 oo qof tirakoob laga sameeyay 2011, Dekeda magaalada Boosaasowaxay ka mid tahay dekedaha ugu mashquulka badan dekadaha wadanka Soomaaliya, waxaana taas usuurta geliyay dadka degaankas degan oo ah dad ku tiirsan gacansiga iyo dhammaan gobalada Soomaaliya iyo kuwa wadamada deriska ah sida degaanka Soomaali Galbeed (Ogaadeeniya) ee Itoobiyaoo aad u isticmaala dekada magalada Boosaaso. Boosaaso wa magaalada ugu fog dinaca bariga oo qaaradda Afrika ku yaal.
Bari waxaa waaye Gobalka ay ka tirsantahay Magalada Boosaaso, waxayna magaala madaxda utahay. Intaas waxaa dheer, magaaladaan waxay utahay degaanada Puntland magalada ugu weyn uguna dadka badan uguna muhiimsan xag-kastaba, waxayna hogaanka uhaysa ganacsiga iyo waxbarashada gobaladaas waxayna maamul ahaan hoos tagtaa maamul-goboleedka Puntland. Boosaaso waa magaalo ay nabad iyo xasiloon ka jirto sida magaaloyaasha kale oo ku yaalo woqooyiga. Magaaladaan waa magaalo ku dadaasho horumarka. Boosaaso waxay leedahay hoteelo badan oo aad u casriyeysan iyo meelo lagu baashaalo, sida meelaha internetka lagu galo iyo maqaayado farabadan. Magalada waxay u dhowdahay buuro iyo goob loo dalxiis tegi karo oo aad u quruxbadan waxaana kamida buuraha mareero, buuraha gerible, Gaaca, biyo kulule, laag iyo karin oo dhamaantood dalxiiska ku wanaagsan.
Taariikh
Taariikh ahaan halka magaaladu ku taalo waxaa markii ugu horreysay inta la xasuusto degay Nin ganacsade ahaa oo la oran jiray Qaazim, Ninkani wuxuu ahaa soomali beel ahaanna wuxuu ka soo jeeday beesha (Gabtaanle) oo kamida beelaha (Axmed Harti- Daarood) Qaazim wuxuu la haan jiray hal uu aad u jeclaa oo la oran jiray boosaas, waxaana la rumaysan halkaas inuu yahay halka uu ka yimi magaca magaalada oo loogu magacdaray hashii qaazim ee daaqi jirtay xeraduna uga oodnayd halka haatan magaaladu ka dhisan tahay, Sidoo kale magaalada waxaa loo yaqaan Bender-qazim oo la macna ah Goobtii ama benderkii Qaazim taas oo sida la sheegay ay ganacsato carbeed u bixiyeen magaalada iyagoo ku hal qabsanayey qaazim oo ahaa ninkii deganaa halka magaaladu hada tahay.
Boosaaso waxay aad u dhisantay burburkii dowladda dhexe ka dib, waxaana isugu yimid oo ay marti galisay Soomaalidii ka soo qaxday koonfurta iyo galbeedka, waxaa xusid mudan in dadkii deegaanka bosaso ku noolaa ay aad u soo dhoweyeen dhamaan dadyowgii ku soo qaxay magaalada oo ahayd halkii ay dadka ugu badan ee woqooyi bari ku soo laabtay qaabishay, Gaar ahaan waxaa aad arintaa loogu ammaanaa beesha (Dishiishe) oo si diiran, oo dadnimo iyo soomaalinimo leh ugu soo dhoweeysay dhamaan dadkii magaalada ku soo qaxay.Qaramada Midoobay sida: UNICEF, WFP, UNDP,UNHCR, DRC,SPDS, NRC .
Boosaaso deegaan ahaan waxaa dega beesha Axmed Harti Daarood (Dishiishe) waana reer saamayn ku leh Puntland iyo Soomaaliya, Sidoo kale bosaso haatan waa xarun weyn oo soomali badani ku nooshahay gaar ahaan qabaa’ilka Hartiga oo magaaladu u noqotay xarun ganacsi iyo saqaafadeed. iyo soomaali kale oo aad u farabadan. Baarlamaankii ugu horeeyey ee dowladda Soomaaliyeed oo xor ah waxaa Boosaaso laga soo dooran jiray 1959 ilaa 1969 mudaneyaasha kala ah Mudane Ugaas Yaasiin Ugaas Cabdiraxmaan oo ka mid ahaa Xildhibaannadii Qaranka iyo Isimmaddii ugu magaca iyo ixtiraamka badnaa goboladaas iyo soomaaliyaba, iyo Mudane Xaaji Bashiir Ismaaciil Yuusuf oo isna ku soo baxay xubinta labaad ee degmada maadaama degmadu ay hoos imaan jireen deegaano aad u faro badan maadaama ay ahayd xarunta gobolka.
Runtii Mudaneyaasha ka soo jeeday Degmadda Boosaaso waxay ka mid ahaayeen akhyaartii iyo tiirarkii midnimadda iyo dowladnimadda ummadda Soomaaliyeed, waxay caan ku ahaayeen Dhaqan Islaami ah iyo Wadaniyad, ayagoo gacan iyo taageero ka helaya dadweynaha iyo wax-garadka maamula deegaankaas, waxay Degmadda, Gobolka iyo Dalkaba u soo hoyiyeen sharaf iyo sumcad, waxayna ka tirsan-yihiin beesha Harti – Daarood ee Soomaaliyeed.
Jawiga
Jawiga magaalada waa kulayl xilliga xagaaga lagu jiro, xilliyada kalena waa iska caadi.
Xaafadaha
Boosaaso waxaa si aad ah dadka ugu dhaqan oo soo camirey qaxooti fara badan oo hayadaha Qaramada Midoobey ku biilaan duleedka magaalada waxaana taasu keentay koror xoogan oo ku yimaada dadkii magaalada deganaa guud ahaanba.
Magaalada Boosaaso waxay ka kooban tahay 16 xaafadood oo ay ka mid yihiin Biyakulule, Raxiis, Baalade, Gerible, Laanta Hawada, Gusoore, Xaafatu Carab, Suweyto, Raf & raaxo, New Boosaaso, Ridwaan, Dayaxa iyo kuwo kale.
SAWIRO